Serbest piyasa mekanizması ile birlikte liberal düşünceler gelişir. İnsanlar başta din ve milliyetçilik olmak üzere muhafazakar ya da tutucu belirli saplantılardan kurtulur, yerleşik inançları, gelenekleri, görenekleri sorgulamaya başlar, daha özgürlükçü düşünceler geliştirir. Karşısındaki insanların dünya görüşlerine ve inançlarına saygılı olduğunu, bunlarla ilgilenmediğini, bunları sorun etmeyeceğini beyan eder. Siyasetten hoşlanmaz, merkezde, tüm görüşlere açık olduğunu söyler. Din konusunda sorgulayıcıdır, milliyetçi ve anti-emperyalist söylemlere mesafelidir, devletçiliğe karşı, özelleştirmelerin savunucusudur. Adaletin yanındadır, her zaman hukukun tam olarak işlemesini ister. Kaba kuvvete, dost, ahbap, hemşerilik ilişkilerine karşıdır, piyasanın kurallarına göre işlerin yürümesini ister.
Pratikte ise muhafazakar ve liberal düşünceler birbiriyle iç içe geçmiştir. Konumları gereği bazı tüccarlar muhafazakar görüşlere yakın olurken bazıları da daha liberal olacaktır. Ama yine de en liberal gözükenler bile kendisine çıkar sağlamak uğruna eski tarz ilişkilere geri dönecektir: kimi zaman ahbaplık ilişkilerini devreye sokacak, kaba kuvvet kullanacak, hukuku hiçe sayacakken; en muhafazakarlar da yeri geldiğinde "hukuk istiyoruz" diye feryat edebilecektir. Bir tutarlılık beklememek gerekir, tek tutarlı olacakları yer kişisel kazançlarıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder